Begüm Karslıoğlu
Serbest meslek çalışanları herhangi bir kurum ve kuruluşa bağlı değildir. Bu nedenle elde ettikleri kazancın nereden geldiğine dair ispat yükümlülüğü de kendine aittir. Yaptığı iş karşılığında aldığı ücretin geldiği yerin ispatı, kanunlar ve yönetmelikler açısından belgelerle doğrulanır. Bunun gibi serbest meslek çalışanına iş yaptıran kişi, kurum ve kuruluşlar da işin karşılığında verdikleri paranın kasadan çıkışını belgelendirmek zorundadır. Serbest meslek makbuzu iş yaptıran ve ücreti alan taraflarca kazanç ve harcamanın belgelendirilmesi açısından önemlidir. SMM olarak kısaltılan bu makbuzlar sayesinde taraflar arasında oluşan ticari faaliyetin sonucunda ücret tahsilatının gerçekleştiğini kanıtlar. Bu yazımızda makbuzun özelliklerini, kanuni olarak nasıl düzenleneceğini öğrenebilirsiniz. Hangi durumlarda makbuz kesilmesi gerektiğine dair detaylı bilgileri edinebilir ve hesaplamasını yapabilirsiniz. Freelancer gibi serbest meslek erbabı olanlar açısından önem taşıyan bu bilgilerle kendi ticari faaliyetlerinizi doğru şekilde yapılandırabilirsiniz.
Serbest Meslek Makbuzu Özellikleri
Serbest çalışan kişiler Gelir Vergisi Kanunu’nun 66. maddesinin ilk fıkrasında tanımlanır. Bu tanımlama serbest şekilde iş yapan ve karşılığında bir kazanç sağlayan kişileri kapsar. Burada önemli olan yapılan işin sürekli ve tekrarlı şekilde gerçekleştiriliyor olmasıdır. Bu tanım kapsamına freelancer olarak iş yapan kişiler de dâhildir. Bununla birlikte freelancer olarak bir iş yaparken başka bir görev ile devamlı uğraşıyor olmanız da bu vasfı kanun tarafında değiştirmez.
Makbuz yapılan işin tanımı, miktarı, ücreti ve KDV karşılığının açık olarak yazılabileceği alanlardan oluşur. Belgede freelancer olarak isminiz ve bilgilerinizin yer alması da önemlidir. Bu bilgiler içinde TC kimlik numaranızın, adresinizin, vergi dairesi ve numaranızın da yer alması gerekir. Yapılan işlerin açıklamaları ve belirlenen ücretleri farklıysa tüm kalemleri açıklayarak karşılık gelen ücretleri de yazabilirsiniz.
Serbest Meslek Makbuzu Hesaplama
Serbest meslek makbuzu hesaplama ile ilgili birçok farklı uygulama bulabilirsiniz. Güncel stopaj ve KDV yüzdeleri hakkında bilginiz olduğu anda bu hesaplamaları siz de yapabilirsiniz. Tek seferlik olmak üzere sunulan freelance hizmetinde vergiden muaf tutulabilirsiniz. Ancak yaptığınız işten kazandığınız miktarın 2023 yılı için 129 bin TL’nin altında olması gerekmektedir. Bu miktarın her yıl güncellendiği ise hatırlanmalıdır. Tek seferlik kazançlarda tutarın bu miktar altında olması halinde hizmeti alan müşteri sizin adınıza bir gider pusulası düzenleyerek stopaj öder.
Makbuz için hesaplama yaparken stopaj ve KDV yüzdelerini bilmeniz önemlidir. Bu miktarlarla ilgili güncel bilgileri Gelirler İdaresi Başkanlığı’ndan öğrenebilirsiniz. Yaptığınız işe bağlı olarak ödemeniz gereken KDV miktarı değişebilir. Tüm bu bilgileri sürekli takip edebilmek için resmi kurumların web sitelerine üye olabilir veya güncel haberleri inceleyebilirsiniz.
Nasıl Kesilir?
Makbuzu kesebilmek için öncelikle vergi dairesinden serbest meslek mükellefiyeti açtırmanız gerekmektedir. Freelancer olarak yaptığınız işin unvanını beyan ettikten sonra anlaşmalı bir matbaayla görüşerek bu makbuzlardan bastırabilirsiniz. Makbuzun tasarımını kendiniz yapmak istiyorsanız var olan örnekleri göz önünde bulundurabilir ve bunlar üzerinden uygun bir dizayn geliştirebilirsiniz. Makbuzu doldurmak çok kolaydır. Freelancer olarak yaptığınız işin karşılığında belirlediğiniz tutarları “brüt tutar” kısmına yazabilirsiniz. Bu tutar üzerinden stopaj ve KDV hesaplamalarını yapmanız gerekir. Hesapladığınız stopajı brüt olarak belirlediğiniz rakam üzerinden düşmeniz gerekir. KDV miktarını ise rakama eklemelisiniz. Daha sonra müşterinizden tahsil edeceğiniz net tutarı belirleyebilirsiniz.
Örneğin; müşterinize sağladığınız hizmetin brüt tutarı 1000 TL olsun. Bu durumda;
Stopaj tutarı: Brüt tutar x %20
1000 x 20/100= 200 TL’dir.
Net tutar: Brüt Tutar – Stopaj Oranı
1000 – 100 = 900 TL
%18 KDV oranı için; 1000 x 18/100= 180 TL
NET: 900 + 180= 1080 TL’lik makbuz düzenlenir ve bu tutar müşteriden tahsil edilir.
Freelancer hizmeti verdiğiniz müşteri gelir vergi mükellefi değilse stopaj kesintisi yapmanıza gerek yoktur. Tamamladığınız makbuz iki nüshalı olmalıdır. İlk nüshasını müşteriye vererek ikincisini kendinizde tutmanız gerekir. 2018 tarihinden itibaren serbest meslek erbabı için e-serbest meslek makbuzu uygulaması yürürlüğe girmiştir. Bu uygulamanın kapsamı içindeki mesleki faaliyetler için SMM elektronik ortamda geliştirilebilir. Bunun için de vergi mükellefiyeti duyurusu yaptıktan sonra Gelir İdaresi Başkanlığı üzerinden güncel serbest meslek makbuzu kesim detaylarını inceleyerek kağıt masrafı yapmadan makbuz kesebilirsiniz.
Serbest Meslek Makbuzu Neden Gerekli?
Makbuzlar yasal, finansal ve operasyonel açıdan bir freelancer olarak yaptığınız işleri düzgün şekilde yönetmenizi sağlar. Bunun yanı sıra elde ettiğiniz geliri doğru bir şekilde beyan ederek vergi yükümlülüğünüzü bu makbuzlarla netleştirebilirsiniz. Ayrıca yaptığınız işlerin muhasebesi ve finansal takibi için de makbuzlar önem taşır. Gelir ve giderlerin kaydedilmesi, işlerinizde ne kadar kâr ettiğinizi gösterir. Serbest meslek makbuzları hukuki durum ve ihtilaflarda da delil niteliği taşıdığından önemlidir. İş ilişkileri veya müşterilerle yaşanabilecek anlaşmazlıklarda elinizdeki belgelerle durumunuzu daha kolay savunabilirsiniz. Elinizdeki belgeler aynı zamanda kredi ve finansal başvurularda da işleri hızlandırabilir. Gelir düzeyinizi belirlemek ve finansal konulardaki taleplerinizi doğru şekilde değerlendirebilmek için kimi kuruluşlar sizden bu tür evrakları isteyebilir.
Kanuni Yükümlülükler
Freelancer olarak çalışanların mesleki faaliyetleri sonucu elde ettikleri kazancı belgelendirmeleri gerekir. Ücretin tahsilatının yapıldığı belgeler olan bu makbuzlar da Vergi Usül Kanunu’na bağlıdır. KDV’de tahakkuk esas olduğu için ticari faaliyet gerçekleştiği ve tamamlandığı anda makbuzun kesilmesi gerekir. Vergi Usül Kanunu’na göre işin bittiği veya tahsilatın gerçekleştiği tarihte makbuzu düzenlemeniz önemlidir. Makbuzun kesilmesinin zorunluğu olduğu durumlar arasında en önemlisi zamanlamadır. Geç kestiğiniz anda usulsüzlük yapmış olursunuz ve bu durum para cezasına tabi olur.
e-Fatura, Gider Pusulası ve Serbest Meslek Makbuzu Arasındaki Farklar
Serbest meslek makbuzu, gider pusulası ve diğer resmi evraklar birbirine çok benziyor gibi görünse de detaylarda ve uygulamalarda çeşitli farklılıklar içerir. Bu belgeler ile ilgili detaylı tanımlamalar şöyledir:
e-Fatura: İşletmelerin kestiği kâğıt faturalarla aynı kanuni niteliklere sahiptir. Gelir İdaresi Başkanlığı aracılığıyla yönetilen bu uygulama format ve standartlarda tekillik oluşturmaktır. Böylelikle ticaret yapan taraflar arasında güvenilir bir iletişim kurulur. Sistem zaman ve maliyet tasarrufu sağladığı için avantajlıdır. Freelancer olarak çalışan kişiler bir şirket kurmadıkları sürece e-fatura ile ilgilenmeleri gerekmez.
Gider pusulası: Bir mal veya hizmetin satın alınmasında yapılan harcamanın belgelendirildiği bir evraktır. Vergi Usül Kanunu’nun 234. maddesi vergiden muaf esnafa herhangi bir iş yaptıran serbest meslek erbabı kişilerin satın aldıkları emtia için gider pusulası düzenlemeleri gerektiğini söyler. Sonuçta freelancer olarak çalışıyorsanız kazandığınız miktarı muhasebeleştirmek için vergiden muaf olan kişilerden satın aldığınız işler için gider pusulası düzenlemelisiniz.
Vergi Yükümlülükleri
Freelance çalışanların vergiye tabi olmadığına dair yanlış bilgiler serbest meslek erbaplarını birçok cezai müeyyideyle yüzyüze bırakıyor. Serbest çalışan kişiler de yaptıkları işlerden kazandıkları paranın vergisini ödemekle yükümlüdür. Freelancer olarak iki tür kazanç sınıflandırmasına tabisinizdir. Bunlardan birincisi serbest meslek kazancı olarak tanımlanır. Sürekli şekilde aynı hizmeti sunup belirli miktar para kazanıyorsanız bu iş serbest meslek kazancına girer. Dolayısıyla bu kapsamda vergilendirilir. Süreklilik içermeyen kazançlarda ise tek seferlik freelance hizmeti sunuyor olmanız gerekir. Bu miktar 129 bin TL’yi geçmiyorsa vergilendirilmez. Hizmeti alan müşteri adınıza düzenlediği gider pusulası ile stopaj öder.
Freelancer olarak müşteri bulmak isteyen herkes gibi siz de Jobtogo’nun ekosistemine dâhil olabilirsiniz. jobtogo vergilerinizi ödemenizi sağlarken çalışmanıza dair gerekli hesaplamaları yaparak kanuni yükümlülükleriniz hakkında danışmanlık verir. Tüm prosedürel işleri gerçekleştirirken size en uygun işleri sunan jobtogo’ya üye olun, işlerinizin ilerlemesini keyifle izleyin.
